Son 100 Yılda Afganistan’da İçte ve Dışta Yaşanan Önemli Siyasi Gelişmeler ve Terör Olayları
1921
Birinci Dünya Savaşı’nın ardından kuşatılan İngilizler, Üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı’nda (1919-21) yenildiler ve Afganistan bağımsız bir ulus oldu. Afganistan’ın dünyanın geri kalanının gerisinde kaldığından endişelenen Amir Amanullah Khan, titiz bir sosyoekonomik reform kampanyası başlatır.
1926
Amanullah, Afganistan’ı emirlik yerine monarşi ilan ediyor ve kendisini kral ilan ediyor. Bir dizi modernizasyon planı başlatır ve Ulusal Konsey olan Loya Jirga’nın gücünü sınırlamaya çalışır. Amanullah’ın politikaları karşısında hüsrana uğrayan eleştirmenler 1928’de silaha sarılır ve 1929’da kral tahttan feragat ederek ülkeyi terk eder.
1933
Zahir Şah kral olur. Yeni kral ülkeye bir istikrar görüntüsü getiriyor ve önümüzdeki 40 yıl boyunca hüküm sürüyor.
1934
ABD Afganistan’ı resmen tanıyor.
1947
İngiltere Hindistan’dan çekilerek ağırlıklı olarak Hindu ama laik Hindistan devleti ve Pakistan İslam devletini yarattı. Pakistan ulusu, Afganistan ile uzun, büyük ölçüde kontrol edilemez bir sınır içeriyor.
1953
Kralın kuzeni olan Sovyet yanlısı General Muhammed Daoud Khan başbakan oluyor ve ekonomik ve askeri yardım için komünist ulusa bakıyor. Ayrıca, kadınların daha fazla kamuya açık olmasına izin vermek de dahil olmak üzere bir dizi sosyal reform başlattı.
1956
Sovyet Başbakanı Nikita Kruşçev Afganistan’a yardım etmeyi kabul etti ve iki ülke yakın müttefik oldu.
1957
Daoud’un reformlarının bir parçası olarak, kadınların üniversiteye gitmelerine ve işgücüne girmelerine izin veriliyor.
1965
Afgan Komünist Partisi gizlice kurulur. Grubun başlıca liderleri Babrak Karmal ve Nur Mohammad Taraki’dir.
1973
Khan, askeri bir darbeyle son kral Muhammed Zahir Şah’ı devirdi. Khan’ın rejimi, Afganistan Demokratik Halk Partisi iktidara gelir. Khan, monarşiyi fesheder ve kendisini cumhurbaşkanı ilan eder. Afganistan Cumhuriyeti, SSCB ile sıkı bağlarla kurulmuştur.
1975-1977
Khan, kadınlara haklar tanıyan ve büyük ölçüde komünist olan devleti modernize etmeye çalışan yeni bir anayasa öneriyor. Ayrıca, Khan’ı hükümetten desteklemediğinden şüphelenilen birçok kişiyi zorlayarak muhalifleri de çökertiyor.
1978
Khan komünist bir darbede öldürüldü. Afgan Komünist Partisi’nin kurucu üyelerinden Nur Mohammad Taraki, cumhurbaşkanı olarak ülkenin kontrolünü ele geçirir ve Babrak Karmal, başbakan yardımcılığına getirilir. Sovyet etkisinden bağımsızlıklarını ilan ediyorlar ve politikalarının İslami ilkelere, Afgan milliyetçiliğine ve sosyoekonomik adalete dayandığını ilan ediyorlar. Taraki, Sovyetler Birliği ile bir dostluk anlaşması imzaladı. Ancak Taraki ile başka bir etkili komünist lider olan Hafızullah Amin arasındaki rekabet, iki taraf arasında kavgaya yol açar.
Aynı zamanda, Khan’ın getirdiği sosyal değişimlere karşı çıkan muhafazakar İslami ve etnik liderler, kırsalda silahlı bir isyan başlatır. Haziran ayında, Sovyet destekli hükümete karşı savaşmak için Mücahidler gerilla hareketi kuruldu.
1979
Amerikan Büyükelçisi Adolph Dubs öldürüldü. ABD, Afganistan’a yaptığı yardımı kesiyor. Taraki ile Başbakan Yardımcısı Hafızullah Emin arasında güç mücadelesi başlar. Taraki, 14 Eylül’de Amin yandaşlarıyla girdiği bir çatışmada öldürülür.
SSCB, bocalayan komünist rejimi desteklemek için 24 Aralık’ta Afganistan’ı işgal ediyor. 27 Aralık’ta Amin ve birçok takipçisi idam edilir. Başbakan Yardımcısı Babrak Karmal başbakan oldu. Karmal ve Sovyetlere karşı yaygın muhalefet, şiddetli halk gösterilerini doğuruyor.
1980 başlarında, Mücahit isyancılar Sovyet işgalcilerine ve SSCB destekli Afgan Ordusuna karşı birleştiler.
1982
2,8 milyon Afgan savaştan Pakistan’a, 1,5 milyon Afgan da İran’a kaçtı. Afgan gerillaları kırsal alanların kontrolünü ele geçiriyor ve Sovyet birlikleri kentsel alanları kontrol ediyor.
1984
Sovyet işgalinden hemen sonra Afganistan’a seyahat ettiğini iddia etse de, Suudi İslamcı Usame bin Ladin, Sovyet karşıtı savaşçılara yardım etmek için Afganistan’a ilk belgelenmiş gezisini yapıyor.
Birleşmiş Milletler, Afganistan’da rapor edilen insan hakları ihlallerini araştırıyor.
1986
Mücahitler Pakistan üzerinden ABD, İngiltere ve Çin’den silah alıyor.
1988
Eylül ayında, Usame bin Ladin ve diğer 15 İslamcı, Sovyetlere ve İslam tarafından yönetilen saf bir ulus hedefine karşı çıktıklarını söyledikleri diğer kişilere karşı cihatlarını veya kutsal savaşlarını sürdürmek için El Kaide grubunu veya “üs”ünü oluşturuyorlar. . Sovyetlerin Afganistan’daki bocalayan savaşının doğrudan savaşlarına atfedilebileceğine inandıkları için, ilk muharebelerinde zafer kazandıklarını iddia ediyorlar, ancak aynı zamanda kalan süper gücün devlet temelli bir devletin kurulmasının önündeki en büyük engel olduğunu söyleyerek odaklarını Amerika’ya kaydırmaya başlıyorlar. İslam üzerine.
1989
ABD, Pakistan, Afganistan ve Sovyetler Birliği, Cenevre’de Afgan bağımsızlığını ve 100.000 Sovyet askerinin geri çekilmesini garanti eden barış anlaşmaları imzaladılar. Sovyetlerin çekilmesinin ardından Mücahidler, 1986 yılında kukla Sovyet devletinin başkanı seçilen komünist başkan Dr. Mohammad Najibullah’ın Sovyet destekli rejimine karşı direnişlerini sürdürüyorlar. Afgan gerillaları sürgündeki hükümetlerinin başkanı olarak Sibhatullah Mojadidi’yi seçtiler.
1992
Mücahitler ve diğer isyancı gruplar, dönek hükümet birliklerinin yardımıyla başkent Kabil’i bastı ve Necibullah’ı iktidardan uzaklaştırdı. Efsanevi gerilla lideri Ahmed Şah Mesud, birlikleri başkente götürüyor. Birleşmiş Milletler Necibullah’a koruma sağlıyor. Savaş ağaları Afganistan’ın geleceği için savaşırken şimdiden parçalanmaya başlayan bir grup olan Mücahitler, başkan olarak profesör Burhannudin Rabbani ile büyük ölçüde İslami bir devlet oluşturuyor.
1995
Yeni kurulan İslami milis, Taliban, barış vaatleriyle iktidara geliyor. Yıllarca süren kuraklık, kıtlık ve savaştan bitkin düşen Afganların çoğu, geleneksel İslami değerleri koruduğu için Taliban’ı onaylıyor. Taliban, afyon ticareti için haşhaş ekimini yasaklıyor, suçları bastırıyor ve kadınların eğitimini ve istihdamını kısıtlıyor. Kadınların tamamen örtünmeleri gerekiyor ve yalnız dışarı çıkmalarına izin verilmiyor. İslam hukuku, halka açık infazlar ve ampütasyonlar yoluyla uygulanmaktadır. ABD, Taliban’ın otoritesini tanımayı reddediyor.
1995-1999
Devam eden kuraklık çiftçileri mahvediyor ve birçok kırsal alanı yaşanmaz hale getiriyor. 1 milyondan fazla Afgan komşu Pakistan’a kaçıyor ve burada sefil mülteci kamplarında mahvoluyorlar.
1997
Taliban, Necibullah’ı alenen infaz ediyor.
Kuzeyde, Mesud’un Kuzey İttifakı altında ve kısmen Hamid Karzai’nin desteklediği güneyde etnik gruplar, ülkenin kontrolü için Taliban ile savaşmaya devam ediyor.
1998
El Kaide’nin Afrika’daki iki Amerikan büyükelçiliğini bombalamasının ardından Başkan Clinton, Bin Ladin’in Afganistan’daki eğitim kamplarına yönelik seyir füzesi saldırıları emri verdi. Saldırılar Suudi ve terörist grubun diğer liderlerini kaçırıyor.
2000
Artık uluslararası bir terörist olarak kabul edilen bin Ladin’in, terörist eğitim kamplarında binlerce takipçisi yetiştirdiği Afganistan’da saklandığına inanılıyor. ABD, Bin Ladin’in büyükelçilik bombalamalarından yargılanmak üzere iade edilmesini talep ediyor. Taliban onu iade etmeyi reddediyor. Birleşmiş Milletler, Afganistan’ı ticari ve ekonomik kalkınmayı kısıtlayan yaptırımlarla cezalandırıyor.
Mart 2001
Uluslararası protestoları görmezden gelen Taliban, Afganistan’ın Bamiyan kentindeki Budist heykellerini İslam’a hakaret olduğunu söyleyerek yok etme tehdidini sürdürüyor.
4 Eylül 2001
Tutuklandıktan bir ay sonra, Taliban sekiz uluslararası yardım çalışanını Hristiyanlığı yaymakla suçladı. Taliban yönetimi altında, kendi dinini yaymanın cezası ölümdür. Grup aylarca çeşitli Afgan hapishanelerinde tutuldu ve sonunda 15 Kasım’da serbest bırakıldı.
9 Eylül 2001
Halen Kuzey İttifakı başkanı ve ülkenin en büyük isyancısı olan Mesud, gazeteci kılığında suikastçılar tarafından öldürüldü.
11 Eylül 2001
Korsanları dört ticari uçağa el koyar ve onları New York’taki Dünya Ticaret Merkezi Kuleleri’ne, Washington, DC dışındaki Pentagon’a ve bir Pennsylvania sahasına çarparak binlerce kişiyi öldürür. Günler sonra, ABD’li yetkililer, Afganistan’da saklandığına inanılan Suudi sürgün bin Ladin’in saldırının baş şüphelisi olduğunu söylüyorlar.
7 Ekim 2001
Taliban’ın Bin Ladin’i teslim etmesi yönündeki yanıtsız talepleri takiben, ABD ve İngiliz kuvvetleri Afganistan’daki hedeflere hava saldırısı düzenledi. Amerikan savaş uçakları, El Kaide ağına ait olduğu bildirilen Taliban hedeflerini ve üslerini bombalamaya başladı. Taliban cihada hazır olduklarını ilan ediyor.
13 Kasım 2001
Taliban birlikleriyle haftalarca süren yoğun çatışmalardan sonra, Kuzey İttifakı Kabil’e girdi. Geri çekilen Taliban güneye, Kandahar’a doğru kaçar.
7 Aralık 2001
Milis grubunun Afganistan üzerindeki hakimiyeti dağılmaya devam ederken, Taliban savaşçıları Kandahar’daki son kalelerini terk ediyor. İki gün sonra, Taliban liderleri grubun son Afgan bölgesi olan Zabul eyaletini teslim etti. Hareket, Pakistan merkezli Afghan Islamic Press’in “Afganistan’daki Taliban yönetiminin tamamen sona erdiğini” ilan etmesine yol açtı.
22 Aralık 2001
Kralcı ve etnik bir Peştun olan Hamid Karzai, Afganistan’daki geçici hükümetin lideri olarak yemin etti. Karzai, komşu Pakistan’da yıllarca sürgünde yaşadıktan sonra Afganistan’a girdi. Geçici bir hükümet belirlemek için BM sponsorluğundaki konferansta, Karzai zaten ABD’nin desteğine sahip ve konferansın sonunda altı aylık hükümetin lideri seçildi.
2002
Haziran ayında, Loya Jirga veya büyük konsey, ABD destekli Hamid Karzai’yi geçici lider olarak seçti. Karzai, hükümetin seçimleri organize etmesi gereken 2004 yılına kadar görev yapacak olan hükümet üyelerini seçiyor.
2003
Artan şiddetin ortasında, NATO Ağustos ayında Kabil’de güvenliği devraldı. Bu çaba, güvenlik kuruluşunun Avrupa dışındaki ilk taahhüdü.
Ocak 2004
Loya Jirga, bazıları köylerde halka açık toplantılara katılan yaklaşık 500.000 Afgan’dan gelen girdilerin ardından yeni bir anayasa kabul ediyor. Yeni anayasada bir cumhurbaşkanı ve iki başkan yardımcısı var, ancak başbakanlık görevi son anda kaldırılıyor. Anayasaya göre resmi diller Peştuca ve Darice’dir. Ayrıca, yeni anayasa kadınlar için eşitlik çağrısında bulunuyor.
Ekim 2004
Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılıyor. 10,5 milyondan fazla Afgan, geçici lider Karzai de dahil olmak üzere 18 cumhurbaşkanı adayı arasından seçim yapmak ve oy kullanmak için kaydoldu. Karzai oyların yüzde 55’ini alarak seçildi.
2005
Ülke, 30 yılı aşkın bir süre sonra ilk parlamento seçimlerini yapıyor. Barışçıl oylama, parlamentonun Aralık ayındaki ilk toplantısına yol açtı.
2006
Taliban ve El Kaide savaşçıları ile Afgan hükümet güçleri arasında devam eden çatışmaların ortasında NATO, barışı koruma operasyonunu ülkenin güney kısmına doğru genişletiyor. Güçler Amerikan liderliğindeki birliklerden devraldıktan sonra, Taliban savaşçıları uluslararası birliklere karşı kanlı bir intihar saldırısı ve baskın dalgası başlattı.
2007
Afgan hükümeti ve NATO, Taliban komutanı Molla Dadullah’ın güney Afganistan’da ABD liderliğindeki bir operasyon sırasında öldürüldüğünü doğruladı.
2008
Uluslararası toplum Paris’teki bir bağış konferansında Afganistan’a 15 milyar dolardan fazla yardım sözü verirken, Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai hükümetteki yolsuzlukla mücadele sözü verdi.
2009
Başkan Barack Obama, Richard Holbrooke’u Afganistan ve Pakistan’a özel elçi olarak atadı. Bay Obama, Afganistan savaşı için, daha önce sipariş ettiği 17.000 askeri birliğin yanı sıra ülkeye daha fazla askeri ve sivil eğitimci gönderecek yeni bir strateji duyurdu. Strateji ayrıca Pakistan’a militanlara karşı mücadelesinde yardım etmeyi de içeriyor.
2010
Başkan Barack Obama, bir Rolling Stone makalesinde yaptığı eleştirel yorumlar nedeniyle General Stanley McChrystal’in Afganistan’daki en üst komutanlıktan istifasını kabul etti ve yerine ABD Merkez Komutanlığı başkanı General David Petraeus’u aday gösterdi.
2011
ABD kuvvetleri Pakistan’ın Abbottabad kentinde bir yerleşkeyi ele geçirdi ve 2 Mayıs yerel saatle El Kaide lideri Usame bin Ladin’i öldürdü.
2012
ABD Başkanı Hamid Karzai, bir ABD askerinin 16 Afgan sivili evlerinde öldürmesinin ardından Amerikan güçlerinin Afgan köylerini terk edip üslerine geri çekilmesini istedi.
2013
Afgan ordusu tüm askeri ve güvenlik operasyonlarını NATO güçlerinden devraldı.
Mayıs 2014
Obama , 2016 yılına kadar Afganistan’daki ABD birliklerinin sayısını önemli ölçüde azaltmak için zaman çizelgesini açıkladı .
Eylül 2014
Ashraf Ghani, Eylül ayında iki tur oylama, seçim sahtekarlığı iddiaları ve ana rakibi Abdullah Abdullah ile yapılan bir güç paylaşımı anlaşmasının ardından Afganistan cumhurbaşkanı oldu.
Aralık 2014
NATO, Afganistan’daki savaş misyonunu resmen sona erdirdi. ABD liderliğindeki NATO birlikleri, Afgan güçlerini eğitmek ve tavsiyelerde bulunmak için kaldı.
15 Ekim 2015
Obama , başkanlığının sonuna kadar ABD güçlerini geri çekme planından vazgeçiyor ve 2017’de görevden ayrıldığında Afganistan’da 5.500 asker bulunduruyor.
21 Ağustos 2017
Trump, “ teröristler için bir boşluk ” oluşmasını önlemek için askeri müdahaleyi sürdürmeyi taahhüt ediyor.
Şubat 2019
ABD ve Taliban , ABD’nin Mayıs 2021’e kadar ülkeden çekilmesi için ön şartlar olarak hizmet edecek bir barış anlaşması üzerinde anlaşma imzaladı .
Eylül 2019
Trump, ABD askerinin Taliban saldırısında öldürülmesinin ardından barış görüşmelerini iptal etti.
Kasım 2020
ABD, Biden’ın göreve başlamasından günler önce ABD asker sayısını yarı yarıya – Ocak ayına kadar 2.500’e düşürme planlarını duyurdu.
Nisan, 2021
Biden, ABD birliklerinin geri çekilmesini 11 Eylül’e kadar tamamlamayı hedeflediğini duyurdu.
5 Temmuz 2021
ABD , üssün yeni Afgan komutanına haber vermeden Bagram havaalanından ayrıldı .
10 Ağustos 2021
Beyaz Saray , ABD’nin ülkeden hızla çekilmesinin ardından Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin “ kaçınılmaz olmadığını ” söyledi.
15 Ağustos 2021
Afganistan hükümeti, Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesiyle çöktü.
26 Ağustos 2021
Binlerce Afgan, Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin ardından ülkeden kaçmaya çalışırken, Kabil havaalanının dışında iki intihar saldırısı meydana geldi. Bombalamalarda en az 169 Afgan ve 13 ABD askeri öldü. Patlamaların sorumluluğunu, Afganistan’ın eski bir ismi olan Horasan’a atıfta bulunmak için “K” harfini kullanan terör örgütü IŞİD’in bağlı kuruluşu ISIS-K üstlendi. Bu grup ilk olarak 2014’ün sonlarında doğu Afganistan’da ortaya çıktı. 26 Ağustos, 2011’den bu yana ülkedeki Amerikan askerleri için en ölümcül gün.